Powszechnie znane są zalety użytkowania soczewek kontaktowych. Dzięki umieszczeniu soczewki bezpośrednio na rogówce oka pole widzenia jest zachowane w całości, a obraz nie ulega zniekształceniu. Nie uciskają na nos, nie zsuwają się i nie parują. Doskonale sprawdzają się przy uprawianiu wszelkich sportów. Dla wielu osób ważny jest również uzyskany efekt kosmetyczny i sam fakt dobrego widzenia bez okularów.
Jednak należy pamiętać, że soczewki kontaktowe są środkiem medycznym i w odróżnieniu od okularów, umiejscawiane są w bezpośrednim kontakcie z wrażliwą i delikatną tkanką przedniej części gałki ocznej. Chociaż dotychczasowe doświadczenia i badania kliniczne wykazują niewielki odsetek poważnych komplikacji, to jednak powikłania się zdarzają. Według opinii specjalistów dotyczą one od 5% do 20% populacji użytkowników soczewek. Dlatego prawidłowa obsługa i pielęgnacja soczewek, zachowanie właściwej higieny, przestrzeganie czasu i trybu noszenia oraz regularne badania kontrolne wykonywane przez lekarza okulistę są czymś niezbędnym jeśli zdecydowaliśmy na wybór tej metody korekcji wady wzroku. Tylko wtedy ryzyko wystąpienia powikłań ocznych może zostać ograniczone do minimum.
Najczęściej występujące objawy niepożądane spowodowane są przez infekcje, alergie, niedotlenienie rogówki oraz działanie toksyczne składników konserwujących zawartych w płynach do pielęgnacji. Większość powikłań poddaje się leczeniu, nie zostawiając trwałych śladów, ale bagatelizowanie objawów może potencjalnie wywołać groźne i nieodwracalne dla wzroku skutki.
Infekcje są dość rzadkim, ale poważnym stanem dotykającym pacjentów noszących soczewki kontaktowe. Powstawaniu zakażenia sprzyja wiele czynników: niedostateczna higiena rąk i twarzy, nieregularna wymiana płynu i pojemnika do pielęgnacji soczewek, nieprzestrzeganie czasu i trybu noszenia soczewek kontaktowych. Szczególnie zaś przedłużone noszenie soczewek, powodując niedotlenienie rogówki i wzrost jej podatności na mikrourazy, otwiera wrota drobnoustrojom. Nieprzestrzeganie terminów wymiany soczewek oraz nieprawidłowa ich pielęgnacja powoduje z kolei odkładanie się zanieczyszczeń, w tym osadów białkowych, stanowiących doskonałą pożywkę dla bakterii. Dolegliwości związane z zapaleniem rogówki to przede wszystkim ból, pieczenie, zaczerwienienie oka, światłowstręt oraz uczucie ciała obcego. Przy towarzyszącym zapaleniu spojówek pojawia się też ropna wydzielina. Po zauważeniu powyższych objawów pacjent powinien natychmiast przerwać noszenie soczewek kontaktowych i zgłosić się do lekarza okulisty. Ponowna aplikacja soczewek kontaktowych możliwa jest dopiero po zakończeniu leczenia i całkowitym ustąpieniu objawów stanu zapalnego.
Stosunkowo częstym powikłaniem związanym z soczewkami kontaktowymi są reakcje zapalne o charakterze alergicznym. Warto wiedzieć, że współcześnie stosowane materiały do produkcji soczewek są immunologicznie obojętne i nie wywołują uczuleń, a alergie oka wywołane są przez osady białkowe albo inne zanieczyszczenia gromadzące się na powierzchni soczewki. Główne objawy to obrzęk i zaczerwienienie spojówki, świąd, pieczenie, śluzowa wydzielina, rzadziej nacieki rogówkowe.
Reakcje toksyczne spojówki i rogówki wywołane są chemicznym uszkodzeniem tkanki przez niektóre składniki płynów do dezynfekcji. Najczęściej odpowiedzialne są składniki konserwujące płyny do pielęgnacji soczewek. Gromadzenie się ich w materiale soczewki kontaktowej, reakcja z osadami białkowymi oraz długotrwały kontakt z rogówką mogą powodować efekt toksyczny u osób wrażliwych.
Najczęstszym objawem niepożądanym obserwowanym u pacjentów noszących soczewki kontaktowe jest niedotlenienie rogówki. Spowodowane jest ograniczonym dostępem tlenu do komórek nabłonka rogówki, zwłaszcza u osób stosujących starsze rodzaje miękkich soczewek, wykonanych z materiałów hydrożelowych o niskim współczynniku transmisyjności tlenu. W trakcie badania okulistycznego obserwuje się obrzęk nabłonka i istoty właściwe rogówki, mikrocysty, wakuole oraz wrastanie drobnych naczyń w rąbek rogówki. Dolegliwości odczuwane przez pacjenta to niewielkie zaczerwienienie oka, osłabione widzenie, koła tęczowe wokół źródeł światła, czasem nadmierna wrażliwość na światło.
Zła tolerancja soczewek i uczucie stałego dyskomfortu może się również wiązać z innymi problemami zdrowotnymi. Warto tu wspomnieć o zaburzeniach jakości lub ilości filmu łzowego, co z kolei może być wynikiem wpływu czynników endogennych (np. niektóre przewlekłe schorzenia ogólne, przyjmowane leki) lub egzogennych (suche powietrze, klimatyzacja, długotrwała praca przy komputerze).
Soczewki kontaktowe są bardzo wygodnym sposobem korekcji wad wzroku. Mogą je nosić osoby z krótkowzrocznością, nadwzrocznością, astygmatyzmem i starczowzrocznością. Należy jednak pamiętać, żeby decyzja o stosowaniu tej metody korekcji wady wzroku została podjęta po konsultacji z lekarzem okulistą. Podczas badania może on bowiem stwierdzić obecność stanów chorobowych, które stanowią istotne przeciwwskazanie.
Większość powikłań spowodowana jest nieprawidłową pielęgnacją lub niewłaściwym sposobem użytkowania soczewek oraz brakiem regularnych przeglądów okulistycznych. Nowoczesne materiały silikonowo-hydrożelowe, które obecnie wykorzystywane są do produkcji soczewek kontaktowych, zapewniają wysoką przepuszczalność tlenu i dobry komfort noszenia. Jednak przed powikłaniami nic nie uchroni lepiej niż przestrzeganie zasad higieny i planowa wymiana soczewek kontaktowych.
A na koniec ostatnia uwaga. Pamiętajmy, że codziennie po założeniu soczewek na oczy zawsze warto zadać sobie trzy pytania:
Jak się czują moje oczy?
Jak wyglądają moje oczy?
Czy widzę tak samo ostro?
Jeśli odpowiedź na którekolwiek z tych pytań budzi wątpliwości należy zdjąć soczewki i skonsultować się z lekarzem okulistą.
Dr n. med Michał Treliński
